Discipline: trainbaar of talent?
Discipline zorgt ervoor dat je doelen bereikt in het leven. De kunst van jezelf disciplineren is om niet op te geven zodra ‘de dingen moeilijk worden’. Wat ís discipline eigenlijk? En is iederéén in staat om een winnaarsmentaliteit te kweken, of is dit weggelegd voor the lucky few? LetsCo – verder na letsel zocht het uit.
Je comfortabele bed verlaten tijdens een koude, donkere ochtend om op tijd op te staan en naar het werk te gaan. Komen opdagen bij die belangrijke, maar toch een ‘tikje saaie’ vergadering. Een studieboek van een lastig vak openslaan om het eerste hoofdstuk te gaan lezen. Het zijn stuk voor stuk voorbeelden van momenten die vragen om discipline. Voor veel situaties heb je namelijk niet alleen talent, of aanleg, maar vooral discipline nodig.
Om te kunnen begrijpen hoae discipline ons kan helpen in het leven, is het allereerst goed om te weten wat discipline precies inhoudt. Wouter Schimmel, psycholoog en manager inhoud en ontwikkeling bij LetsCo – verder na letsel, legt uit dat discipline iets is dat je ‘consequent volhoudt voor iets dat je op de lange termijn wil’. “Iets dat je op de korte termijn wil, heeft weinig te maken met discipline. Want daar heb je nú zin in. De capaciteit om het ‘niet leuke’ ook te doen om een doel te bereiken, is hoe ik het zou omschrijven.
Het brein: genotzoekend en pijnvermijdend
Van nature is het brein van de mens, vanuit de psychologie bekeken, ‘genotzoekend’ en ‘pijnvermijdend’, vertelt Wouter. Goed, je zou kunnen zeggen dat gedisciplineerd zijn dan tegen de natuur ingaat. Hoe ziet dat eruit in de praktijk? Wouter: “Als je nú zin hebt om een koekje te eten, en je doet het vervolgens ook, dan is dat genotzoekend. Maar als je een doel voor ogen hebt en hiervoor veel inspanning moet leveren, dan zul je vaak dingen moeten doen die op korte termijn helemaal geen genot opleveren. Sterker nog: je zoekt dan de pijn juist op, in plaats van dat je het vermijdt.”
Gelukkig, het is dus normaal als het me soms even niet lukt, horen we je denken. Want zo werkt het niet in onze hersenen. Ondanks dat is ons brein zo geprogrammeerd dat we de consequenties van ons gedrag kunnen overzien en kunnen stilstaan bij de lange termijn effecten ervan. “Dingen doen en laten om een bepaald doel te bereiken; daar ben je toe in staat, omdat het buitenste deel van je hersenen – de prefrontale cortex, om precies te zijn – goed functioneert”, legt Wouter uit. “Het is tevens het deel van de hersenen dat de meeste tijd nodig heeft om zich volledig te ontwikkelen. In de puberteit is dit deel nog niet af, wat ervoor kan zorgen dat pubers meer moeite hebben met overzien en inschatten van lange termijn gevolgen en het stellen van doelen.”
Zonder discipline geen doel
Voor een topsportcarrière op het allerhoogste niveau is talent nodig, maar ook een hoop discipline. In een eerdere editie schreven we over Paralympisch topsporter en LetsCo-inspirator Chantal Haenen (25) (hyperlink). Chantal traint momenteel voor de Paralympische Spelen van 2024 in Parijs. Discipline helpt haar bij het stellen van doelen, wat nodig is om progressie te boeken. “Ik kan niet ‘zomaar iets gaan doen’, dat brengt me nergens”, vertelt Chantal. “Zo heb ik met mijn trainer vaak gesprekken over korte en lange termijn doelen, omdat het belangrijk is om stil te staan bij waar je naartoe werkt. Een korte termijn doel van mij is nu bijvoorbeeld dat ik contact opneem met de fysiotherapeut om mijn rugspieren sterker te maken. Een doel voor de lange termijn is dat ik wil bepalen welke wielen ik onder mijn handbike wil bij de Paralympische Spelen, en wat voor trainingsschema ik hiervoor moet gaan volgen.”
Aanleg of aangeleerd?
Soms kijk je naar die ene persoon en denk je: hoe krijg je het voor elkaar om zo gedisciplineerd te zijn?! Daarentegen weet jij van jezelf dat je dit misschien nooit zal volhouden, of heb jij het gevoel dat gedisciplineerd zijn niet echt weggelegd is voor jou. Gaat de één gedisciplineerd zijn makkelijker af dan de ander, door bijvoorbeeld aanleg ervoor? Volgens Wouter bestaat er geen wetenschappelijk bewijs of er aanleg is voor discipline, maar één ding is vrijwel zeker: discipline is enigszins ‘trainbaar’. “Door aanpassingen te maken in je gedrag, kun je jezelf een beetje dwingen om nieuwe patronen te creëren.” Als je op het punt staat om je leven ‘om te gooien’ voor iets dat je wil bereiken, en alles rigoureus anders te gaan doen: hold up. De kans is dan namelijk groot dat je het doel niet gaat halen. “Als je je doel in kleine, concrete stapjes verdeeld, spaar je succeservaringen”, legt Wouter uit. “Deze geven je zelfvertrouwen en motivatie om door te blijven gaan. Wil je bijvoorbeeld beginnen met hardlopen? Begin dan met een route uitstippelen van tevoren, of uit bed stappen, en je sportkleding aantrekken.”
“Wat ik denk, is dat dat grotendeels te maken heeft met je omgeving”, vult Chantal aan. “Als je omringd wordt door mensen die het beste in elkaar naar boven halen, dan werkt dat aanstekelijk.” Volgens Chantal blijft hiervoor wel het belangrijkst dat er een realistisch doel wordt gesteld. “En dat je het écht wilt. Willen werkt beter dan alleen ‘moeten’.”
Daarnaast speelt plezier hebben ook een belangrijke rol, volgens Wouter. “Als je plezier hebt in hetgeen waar je naartoe werkt, dan is er minder discipline nodig dan wanneer je iets aan het doen bent dat je niet leuk vindt; in deze situaties is discipline juist weer hard nodig.”
‘Niet alleen in de sport maak je offers, iedereen doet dit’
Niet opgeven tijdens een stevige training, gezond blijven eten en voldoende slapen: Chantal heeft veel te maken met zaken die moéten gebeuren om haar doelen te behalen. En dit betekent ook offers maken. “Iedereen maakt offers voor wat hij of zij graag wil bereiken, maar ik al helemaal”, vertelt Chantal. “Toen ik besloot om er 100% voor te gaan, ben ik heel veel uren gaan maken en zo steeds verder gekomen. En oké: sommigen hebben inderdaad meer talent voor iets. Bijvoorbeeld voor een bepaald vak. Iemand die niet goed is in talen, zal hier meer uren in moeten investeren dan iemand die wel talent heeft om het vak te halen of de taal de beheersen. Maar als je veel ‘doet’, word je echt vanzelf beter. En dat is niet alleen in de sport zo.”
Opnieuw discipline vinden na letsel
Chantal maakte een ongeval mee (hyperlink nogmaals naar eerste stuk), waardoor ze gedwongen werd zichzelf opnieuw uit te vinden. “Na het meemaken van een ongeval, als je gaat revalideren, ben je alles van jezelf opnieuw aan het ontdekken”, zegt Chantal. “Toen ben ik erachter gekomen dat ik alleen dingen wil doen die ik superleuk vind. Ik ga niet meer iets doen waar ik niet helemaal achter sta. Dat bewustzijn is toen écht tot me doorgedrongen. En ik ga er 100% voor, of ik kies ervoor om dat niet te doen.”
Iedereen gaat uiteraard anders om met verlies. Zo is een wedstrijd verliezen minder erg als je weet dat je in staat bent hem de volgende keer wél te winnen, vertelt Wouter. “Een realistisch geloof in jezelf en je eigen kunnen geeft de doorslag hiervoor. Om toch door te kunnen is het belangrijk dat je blijft geloven dat iets haalbaar is, omdat je een voor jou haalbaar doel voor ogen hebt.”
Om ervoor te zorgen dat jonge mensen met letselklachten na een ongeval blijven volhouden en verder komen in het onderwijs, helpen onze letsel-onderwijsdeskundigen deze jongeren bij het ‘trainen’ in discipline en het stellen van doelen. Daarom is psychologische kennis als deze voor LetsCo van essentieel belang om jongeren goed te kunnen begrijpen en ondersteunen.
Over Chantal Haenen
Chantal is nu 25 jaar oud en haar sportieve carrière ligt nog voor haar. LetsCo ziet in Chantal een optimistische, wilskrachtige dame die zichzelf ondanks het letsel in beweging heeft gehouden. Chantal maakt onderdeel uit van het LetsCo team en zal een inspiratie zijn voor onze medewerkers, cliënten en opdrachtgevers. Waar Chantal ons kan helpen anderen te inspireren om in beweging te komen en te blijven, steunt LetsCo Chantal in haar reis naar Parijs 2024.